روزنامه شهروند
1396/10/27
سینمای ارگانی مقابل سینمای مستقل
امین فرج‌پور| در آخرین هفته‌های منتهی به جشنواره فیلم فجر و درحالی‌که بیشتر از دو ماه به آغاز تعطیلات سال نو مانده؛ شایعاتی این روزها در فضای رسانه‌ای و سینمایی کشور به گوش می‌رسد که حکایت از تعیین تکلیف فیلم‌هایی است که قرار است در تعطیلات نوروز روی پرده بیایند. فیلم‌هایی که طبق روال مرسوم این دیار، نه بر پایه داشتن حتی اندک تناسبی با روزهای نمایش؛ که براساس زورآزمایی نام‌ها و قدرت‌های آشکار و نهان پس و پشت فیلم‌ها در بهترین زمان روی پرده می‌آیند تا هزینه‌ای که خرج ساختن آنها شده است، به‌اصطلاح حلال شود. بله؛ این وضع و حال سینمای ایران در این روزهاست.شوک
روز گذشته انتشار خبر اکران تقریبا قطعی دو فیلم در ایام تعطیلات نوروز خیلی‌ها را شوکه کرد. در حقیقت درحالی‌که مدت‌ها بود شنیده می‌شد کمدی‌هایی چون هزارپای ابوالحسن داوودی، لونه زنبور برزو نیک‌نژاد و خرگیوش مانی باغبانی گزینه‌های اصلی اکران نوروز ۹۷ هستند؛ انتشار خبر اکران تقریبا قطعی فیلم‌های پشت ابرهای مجید مجیدی در گروه کورش و به وقت شام ابراهیم حاتمی‌کیا در گروه آزادی در برنامه نوروز ۹۷ بسیاری از منتقدان و کارشناسان و حتی مخاطبان معمولی سینما را شگفت‌زده کرد.
زیاد از آن روزها نگذشته که در همین صفحه در گزارشی به نقل از تهیه‌کنندگان و کارگردانان فیلم‌های هزارپا، لونه زنبور و تگزاس عنوان شد که این فیلم‌ها خواهان اکران در نوروز ۹۷ شده‌اند. از این‌رو که همواره شاهد بوده‌ایم اکران فیلم‌های کمدی در تعطیلات نوروز بهترین نتایج را به‌بار آورده؛ می‌شد مطمئن بود این خبر واقعیت داشته باشد و به شکلی طعنه‌آمیز تنها بحثی که در این میان به نظر می‌رسید این بود که آیا نمایش همزمان این همه فیلم کمدی باعث آسیب رساندن به فروش همدیگر خواهد شد یا این‌که رونق روزهای نوروز می‌تواند موجب به حداقل رسیدن این آسیب‌ها شود؟ نکته دیگر این‌که طبق ادعای موجود، تکلیف نمایش عمومی فیلم‌های پروانه‌دار را فقط و فقط توافق پخش‌کننده‌ها با سینماهای سرگروه روشن می‌کند و بر این پایه، به نظر نمی‌رسید مانعی خاص مقابل اکران این فیلم‌ها- که هم سازندگان و پخش‌کنندگان و هم بنا به کمدی بودن و ترکیب بازیگران، صاحبان سینماها از نمایش نوروزی آنها استقبال می‌کردند- وجود داشته باشد. اما وقتی خبر رسید که این دو فیلم قطعا در آن ایام روی پرده خواهند آمد و البته نام یکی، دو فیلم دیگر نیز در این بین شنیده شد، یک‌بار دیگر مشخص شد که نمی‌شود در موفقیت شماری از فیلم‌ها و فیلمسازان- به‌خصوص در سینمای داخل کشور و نه مثلا در فستیوال‌های جهانی که آشکارا نگاهی هنرمحورتر در آنها حاکم است- نقش امدادهای خاص غیبی را
نادیده گرفت!
نوروزهای کمیک
همیشه تاریخ، نوروز بهترین زمان بوده برای فیلم دیدن، سینما رفتن و به‌طور کلی وقت گذراندن در تعطیلی‌های دوست‌داشتنی و خلوت فروردین‌ماه. همه می‌دانند که عصر‌های فروردین‌ماه تعطیل در تهران یعنی که دست زن و عشق و بچه و خانواده و نامزد و اهل و عیال را گرفتن و به سینما رفتن؛ که تا بوده چنین بوده و ظاهرا هم چنین خواهد ماند. ادبیات این سال‌های ما هم (وقتی صحبت از ادبیات میشود، عبارت این سال‌ها معنایی در حدود نیم‌قرن می‌یابد البته) پر است از داستان‌ها و داستانک‌ها و خاطرات و ضد خاطرات و شبه‌خاطراتی در باب سینما رفتن و فیلم دیدن و عشق نهان دنیای فیلم را در دنیای واقع تجربه کردن. کافی است یکی از شماره‌های ویژه نوروز یکی از مجلات را گیر آورده و یکی از بهاریه‌های چاپ‌شده به قلم یکی از نوستالژی‌بازهای سینما و ادبیات این مرز پرگهر را بخوانید تا دست‌تان بیاید وقتی از فیلم دیدن و سینما رفتن در روزهای عید حرف می‌زنم، درواقع از چه اتفاقی دارم سخن به میان می‌آورم. بله؛ فیلم دیدن در روزهای عید یعنی خاطره ساختن؛ یعنی حال خوب داشتن؛ یعنی شاد بودن؛ یعنی خندیدن؛ یعنی...
شاید به‌واسطه این حال و هوا باشد که در تمام عمر سینمای ایران فیلم‌های شاد و شنگول و به‌خصوص کمدی‌ها در نمایش نوروزی درخشیده و موفق شده‌اند. از گشت 2 و خوب، بد، جلف در همین سال گذشته بگیرید و بروید عقب‌تر که پنجاه کیلو آلبالو و من سالوادور نیستم موفق شدند و قبل‌تر هم که اخراجی‌ها و... را شاهد بودیم و حتی در مروری به وضع و حال اقتصادی سینمای قبل از انقلاب هم می‌بینیم که این قاعده آن زمان هم مصداق داشته است. به همین دلیل هم هست که خبر اکران کمدی‌ها در ایام نوروز خبری عادی و نرمال به نظر می‌رسد.
در کنار کمدی‌ها، البته همواره وسوسه بهره بردن از ظرفیت‌های اکران نوروز با فیلم‌های جدی‌تر نیز بوده و بسیاری فیلم‌ها را به یاد داریم که از تعطیلی مخاطبان سینما بهره جسته و فروش‌های موفقی را به ثبت رسانده‌اند. ابد و یک روز و بادیگارد در سال‌های اخیر ازجمله چنین فیلم‌هایی هستند و از این‌رو است که سازندگان و پخش‌کنندگان فیلم‌های جدید مجیدی و حاتمی‌کیا کمر همت بسته‌اند تا این اکران تقریبا تضمین‌شده را هر جور شده از دست رقبا درآورده و به نمایش فیلم خودشان اختصاص دهند.
این همه فیلم نوروزی!
دو‌سال پیش رضا عطاران با فیلم من سالوادور نیستم فاتح گیشه نوروز ۹۵ بود و سال گذشته هم این عنوان به حمید فرخ‌نژاد به خاطر بازی در دو فیلم گشت ۲ و خوب، بد، جلف رسید. امسال اما با اکران پشت ابرها و به وقت شام در کنار هزارپا، تگزاس و لونه زنبور به نظر می‌رسد شاهد رقابتی پردامنه در این بین خواهیم بود. رقابتی که دو برنده مطلق سال‌های اخیر در کنار قهرمانان فیلم‌های کارگردانان ارزشی برای جذب مخاطب در آن حضور خواهند داشت.
پشت ابرها که پخش‌اش را شرکت نورتابان وابسته به بنیاد مستضعفان برعهده دارد، کاملا در هندوستان و با بازیگران هندی ساخته شده است؛ به وقت شام که از حضور بابک حمیدیان و شماری از اعراب بازیگر سود جسته؛ هزارپایی که زوج رضا عطاران و جواد عزتی را دارد و پخش‌اش با فیلمیران است؛ و لونه زنبوری که محسن کیایی و پژمان جمشیدی بازیگران اصلی آن هستند و پخش آن را نسیم صبا برعهده دارد؛ چهار ضلع رقابت نوروز امسال به نظر می‌رسند و البته در کنار این چهار فیلم نام فیلم‌هایی چون تگزاس، کمدی خرگیوش مانی باغبانی، فیلم تایلندی عبدالرضا کاهانی، امپراتور جهنم و تنگه ابوغریب نیز شنیده میشود. در حقیقت به نظر می‌رسد رقابت اصلی اکران نوروز امسال بین فیلم‌های دولتی- ارگانی است و فیلم‌های کمدی- که نمایش عید را حق طبیعی خود می‌دانند؛ غافل از این‌که این‌جا در سینمای ایران گاه عوامل و عناصری دیگر توازن قوا را در رقابت بازار قاعدتا خصوصی و رقابتی سینما برهم می‌زنند.
شاید برای کاستن از هیجانات و به‌تبع آن جنجال‌های اکران نوروز و شاید هم برای افزودن به اکران‌های پرطرفدار یکی دوسالی است که زمان دیگری نیز به زمان‌های پرطرفدار اکران در سینمای ایران افزوده شده است؛ و آن هم چیزی نیست جز زمان بین پایان جشنواره و آغاز تعطیلات نوروز. البته زمانی نه‌چندان دور این زمان یکی از مرده‌ترین فصول اکران محسوب می‌شد که فقط و فقط فیلم‌هایی که چاره‌ای دیگر نداشتند، تن به روی پرده آمدن در آن می‌دادند. در واقع به نظر می‌رسید تماشاگر فیلم زده بعد از روزهای جشنواره که در تب‌وتاب خانه‌تکانی و خریدهای عید است، حال و حوصله رفتن به سالن سینما را نخواهد داشت، اما وقتی سال گذشته فیلم خوب، بد، جلف پیمان قاسم‌خانی بعد از پایان جشنواره روی پرده آمد و تمامی رکوردها را جابه‌جا کرد، همگان متوجه شدند که اگر فیلمی قابلیت داشته باشد، می‌تواند آتش اکران بعد از جشنواره را نیز گلستان کند. در پی موفقیت آن فیلم هم هست که روز گذشته وقتی گمانه‌ها و اخبار اکران فیلم پشت ابرها به نحوی بسیار عجولانه تکذیب شد؛ پشت‌بند آن این خبر در خبرگزاری‌ها درج شد که پشت ابرهای مجید مجیدی قرار است از 25 بهمن‌ماه به سرگروهی سینما کورش اکران شود؛ و طبیعتا نمایش آن در نوروز هم ادامه پیدا خواهد کرد. نکته جالب در این بین این بود که درحالی این اخبار از پردیس کوروش به‌عنوان سرگروه فیلم مجید مجیدی نام برده شد که هفته گذشته اعلام شده بود فیلم من یک ایرانی‌ام قرارداد خود را با سرگروهی این سینما ثبت کرده است.
فیلم مجیدی البته تنها فیلمی نیست که نمایش‌اش تا نوروز ادامه خواهد داشت. همزمان با خبر اکران این فیلم؛ روز گذشته سینما دیلی نیز خبر داد که ابراهیم حاتمی‌کیا، دیگر فاخرساز این سال‌ها، با فیلم به وقت شام قرار است گروه آزادی را در اختیار داشته باشد. این اخبار اگر چه در تماس «شهروند» با غلامرضا فرجی سخنگوی شورای صنفی نمایش تکذیب شد؛ اما به نظر نمی‌رسد تمام این بحث‌ها و شایعات بی‌پایه بوده و صرفا به خاطر خبرسازی منتشر شده باشد. به هرحال فرجی در تکذیب اکران فیلم مجیدی گفت؛ قرارداد اکران این فیلم اصلا به شورای صنفی نمایش ارایه نشده که زمان اکران آن مشخص شود. نکته جالب این‌که محمدرضا صابری مدیرعامل شرکت پخش نورتابان که پخش این فیلم را برعهده دارد نیز، به «شهروند» می‌گوید که تمام اخبار منتشرشده درباره اکران پشت ابرها گمانه‌های رسانه‌ها بوده و او به‌عنوان پخش‌کننده آنها را رد می‌کند.
حالا که همه روی دور تکذیب افتاده‌اند، باید این را نیز بگوییم که غلامرضا فرجی سخنگوی شورای صنفی نمایش نیز ضمن اشاره به این‌که «بنده به‌عنوان سخنگوی شورای صنفی باید بگویم که تاکنون هیچ‌گونه قراردادی در رابطه با اکران فیلم آقای مجید مجیدی به شورای صنفی نمایش ارایه نشده است» درباره گمانه‌زنی‌های اخیر می‌گوید: طبق آیین‌نامه شورای صنفی زمانی که قرارداد نمایش یک فیلم به شورا ارایه میشود، ما باید آن را اعلام کنیم. برای ثبت قرارداد یک فیلم، عوامل آنها درخواست و قرارداد اکران خود را ضمیمه پروانه نمایش و به شورای صنفی ارایه می‌کنند و شورا طبق قوانین قرارداد فیلم‌ها را ثبت می‌کند، اما کلا تاکنون هیچ‌گونه قراردادی برای فیلم آقای مجیدی به شورای صنفی نمایش ارایه نشده است، چه برسد به این‌که قرارداد آن ثبت شود.
حرف‌های آخر موسوی را نیز باید خواند: این بحث‌های اخیر گمانه‌هایی است که رسانه‌ها منتشر می‌کنند. حال ممکن است این گمانه‌ها و مطالب دقیق باشند، اما بنده به‌عنوان سخنگوی شورای صنفی نمایش نمی‌توانم آنها را تأیید کنم. این درحالی است که محمدرضا صابری مدیرعامل شرکت نور تابان بعد از تکذیب خبر که در بالا خواندیم، صحت و سقم ماجرا را به شورای صنفی نمایش حواله داده و می‌گوید: درباره اکران پشت ابرها تنها شورای صنفی نمایش می‌تواند پاسخگو باشد.
دیگر فیلم‌ها
اگرچه بنا به گفته سخنگوی شورای صنفی نمایش هنوز قراردادی برای اکران این فیلم ثبت نشده، اما طبق پیگیری‌های «شهروند» پشت ابرها چند روز پس از پایان سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر به سرگروهی سینما کورش اکران عمومی خواهد شد و در نوروز سال جدید هم بر پرده سینماها خواهد بود. این اما تنها فیلم این موعد زمانی نخواهد بود و در کنار آن، علاوه بر فیلم به وقت شام از محصولات ارگانی این سال‌های سینمای ایران؛ از خرگیوش، ما شما را دوست داریم خانم یایا و فراری علیرضا داوودنژاد و البته بدون تاریخ بدون امضا وحید جلیلوند که هر دو فیلم بیش از یک‌سال است پشت خط اکرانند، به‌عنوان دیگر گزینه‌های اکران قبل از عید یاد میشود. البته بدون تاریخ بدون امضا با بازی نوید محمدزاده پیشتر بنا بود از اواسط مهرماه روی پرده برود اما اکرانش به تعویق افتاد. به این دلیل هیچ بعید هم نیست با توجه به این‌که فیلمیران دو فیلم به وقت شام و هزارپا را در نوروز روی پرده دارد، این فیلم را در اکران دوم نوروز راهی اکران کند؛ که این با توجه به حال و هوای این فیلم می‌تواند به نفع این فیلم باشد.
در پایان گزارش، شنیدن سخنان تهمینه میلانی درباره چینش فیلم‌های اکران می‌تواند خواندنی باشد. این فیلمساز که فیلم‌هایش همه مورد استقبال قرار گرفته و البته بحث‌انگیز بوده‌اند، نگاه بدبینانه‌ای به این قضیه دارد: برخوردهایی که با فیلم‌های مستقل انجام میشود، غم‌انگیز است. گویی عزمی وجود دارد تا سینماگران مستقل ورشکست شوند و فیلمسازی به‌طور کامل در اختیار ارگان‌ها قرار بگیرد. نوعی کنترل اندیشه در سینما. فیلم‌هایی که قرار است در جهت تبلیغ سیاست‌های خاصی حتی تاریخ دوره‌ای از ایران را هم وارونه جلوه دهند. به نظر می‌رسد عده‌ای عامدانه برای موفقیت ظاهری این نوع فیلم عرصه را خالی می‌خواهند و با اختصاص بهترین فصل به اکران فیلم‌های خود تلاش دارند به هدف خود برسند.
سایر اخبار این روزنامه
دنیای اسلام مواضع خود را با صدای بلند بگوید
اولین و آخرین ماموریت پسرخاله‌ها
تو را عمو لک‌لک برای ما آورد
لابی برای دوشغله ماندن!
سینمای ارگانی مقابل سینمای مستقل
جعبه سیاه سانچی در چین باز میشود!
تأکید قرآن کریم به ایستادگی در برابر دشمن
چشم امید به قدرت های خارجی نداشته باشیم
آقاي نجفي! با نيوجرسي پلمپ نشويد!
